Rozwód wielokrotnie pociąga za sobą poważne konsekwencje ekonomiczne dla byłych małżonków. Prawo rodzinne umożliwia dochodzenie alimentów od byłego małżonka w sytuacji, gdy:
- Osoba uprawniona znajduje się w niedostatku.
- Rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej osoby uprawnionej.
Rozwód a niedostatek osoby uprawnionej do alimentów
Zgodnie z prawem rodzinnym, w przypadku, gdy osoba uprawniona znajduje się w niedostatku, to może ona dochodzić od byłego współmałżonka alimentów. Osoba uprawniona może jednak to uczynić wyłącznie wtedy, gdy nie została ona uznana za osobę wyłącznie winną rozkładu pożycia małżeńskiego. Alimenty należą się wówczas w zakresie usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej oraz uzależnione są od możliwości zarobkowych i od stanu majątkowego zobowiązanego.
Rozwód a orzeczenie o winie
Osoba uprawniona z tytułu niedostatku może dochodzić od byłego małżonka alimentów w przypadku, gdy sąd orzekł o rozwodzie:
- Bez orzekania o winie.
- Z winy byłego małżonka.
- Z winy obydwojga małżonków.
Niedostatek osoby uprawnionej do alimentów
Osoba dochodząca od współmałżonka alimentów w procesie o rozwód musi udowodnić, że znajduje się w niedostatku.
O powyższej przesłance wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy. Dla przykładu można podać poniższe orzeczenia.
Wyrok Sądu Najwyżsego z dnia 7 września 2000 r., sygn. akt I CKN 872/00
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 2000 r., sygn. akt I CKN 872/00, stwierdził:
W rzeczywistości zaś sąd II instancji przyjął – poprzez aprobatę stanowisko sądu I instancji – iż w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby te takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku. Trzeba stwierdzić, że takie określenie niedostatku jest prawidłowe, odpowiada ugruntowanemu w tym przedmiocie stanowisku Sądu Najwyższego, a co najważniejsze, wnosząca kasację takiej wykładni nie kwestionuje, zaś przeciwnie – w pełni ją aprobuje.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 r., sygn. akt I CKN 226/00
Sąd Najwyższy podobnie stwierdził w wyroku z dnia 5 lipca 2000 r., sygn. akt I CKN 226/00:
Podkreślić tymczasem należy, że w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone (por. wyrok SN z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 1187/99 – niepubl.).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt IV CKN 662/00
Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt 662/00 wskazał:
Sąd Apelacyjny dokonał niewadliwej wykładni art. 60 § 1 KRO, stwierdzając, że przesłanką przewidzianego w tym przepisie obowiązku alimentacyjnego jest stan niedostatku małżonka uprawnionego oraz że stan ten występuje wtedy, gdy uprawniony nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Według art. 60 § 1 KRO rozwiedziony małżonek jest obowiązany do dostarczania drugiemu rozwiedzionemu małżonkowi środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Rozwód a istotne pogorszenie sytuacji materialnej osoby uprawnionej do alimentów
Prawo rodzinne przewiduje, że osobie uprawnionej przysługują alimenty, gdy rozwód pociąga dla niej istotne pogorszenie sytuacji materialnej. Należy jednak pamiętać, że alimentów można dochodzić wyłącznie od małżonka wyłącznie winnego.
Rozwód a orzeczenie o winie
Osoba uprawniona do alimentów z uwagi na istotne pogorszenie sytuacji materialnej może wystąpić z roszczeniem o świadczenie alimentacyjne wyłącznie w jednej sytuacji. Sąd może orzec o alimentach na rzecz małżonka uprawnionego wyłącznie, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy małżonka zobowiązanego.
Istotne pogorszenie sytuacji materialnej osoby uprawnionej do alimentów
Osoba dochodząca od współmałżonka alimentów w procesie o rozwód musi udowodnić, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej dla osoby uprawnionej do alimentów.
O powyższej przesłance wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy. Dla przykładu można podać poniższe orzeczenia:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1999 r., sygn. akt I CKN 415/99
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lipca 1999 r., sygn. akt I CKN 415/99, wskazał następująco:
Pogorszenie sytuacji materialnej byłego małżonka, domagającego się zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 2 KRO, może polegać na zmniejszeniu ilości środków stojących do dyspozycji małżonka niewinnego, jak również na zwiększeniu się jego usprawiedliwionych potrzeb. Pogorszenie to musi wystąpić na skutek rozwodu.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1998 r., sygn. akt III CKN 186/98
Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 1998 r., sygn. akt III CKN 186/98, stwierdził:
W uchwale z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, zawierającej wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty (OSNCP z 1988 r., z. 4, poz. 42), która nie ma wprawdzie mocy zasady prawnej (por. uchwałę pełnego składu sędziów Sądu najwyższego z dnia 5 maja 1992 r., Kw. Pr. z 1992 r., nr 5, OSNCP z 1993 r., z. 1 – 2, poz. 1), niemniej zachowała walor dokonanej w niej wykładni, Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż przesłanką rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego małżonka ponoszącego wyłączną winę rozkładu pożycia jest ustalenie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, nie mające jednak cech niedostatku. Ocena, czy nastąpiło takie pogorszenie, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo. Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie sięga przy tym z reguły tak daleko, aby miał zapewnić małżonkowi niewinnemu równą stopę życiową, niemniej zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do utrzymania małżonka niewinnego mieści się między granicą, poniżej której istnieje niedostatek, a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga małżonków (por. uzasadnienie tezy XIII powołanej uchwały z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).
Czas trwania obowiązku alimentacyjnego
Co do zasady, zgodnie z obowiązującym prawem rodzinnym, obowiązek dostarczania alimentów na rzecz byłego małżonka wygasa w razie zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną do alimentów.
Od powyższej zasady istnieją jednak wyjątek. W przypadku, gdy osobą zobowiązaną do uiszczania alimentów jest małżonek, który nie jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego, to wówczas obowiązek płacenia alimentów ustaje z upływem okresu 5 lat od dnia orzeczenia rozwodu. Należy jednak pamiętać, że na usprawiedliwione żądanie osoby uprawnionej, sąd może przedłużyć powyższy termin.
Pomoc Prawna Online
Adwokat Damian Murdza z Kancelarii Adwokackiej w Rzeszowie oferuje Państwu możliwość uzyskania pomocy prawnej, w tym z zakresu prawa rodzinnego za pośrednictwem Internetu.
Więcej informacji uzyskają Państwo w zakładce Porady Prawne Online.
Usługi Kancelarii Adwokackiej z zakresu prawa rodzinnego
Kancelaria Adwokacka Adwokat Damian Murdza w Rzeszowie zapewnia pomoc prawną Klientom w sprawach dotyczących prawa rodzinnego, w tym dotyczących rozwodów.
Więcej informacji mogą Państwo uzyskać umawiając się z adwokatem na termin spotkania.
Zachęcamy również do odwiedzania fan page-u Kancelarii oraz naszej witryny.
Stan prawny na dzień 22 kwietnia 2022 r.