Testament

Zgodnie z prawem cywilnym, testament może sporządzić każda osoba fizyczna posiadająca tzw. zdolność testowania, czyli pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność testowania mają więc każda osoba, która ukończyła 18 lat lub – nie będąc osobą pełnoletnią – zawarła związek małżeński i nie jest ubezwłasnowolniona częściowo albo całkowicie. Prawo spadkowe dzieli testamenty na testamenty zwykłe i testamenty szczególne.

Testamenty zwykłe

Wśród testamentów zwykłych wyróżniamy:

  1. Testamenty własnoręczne.
  2. Testamenty notarialne.
  3. Testamenty allograficzne.

Testament własnoręczny

Testament własnoręczny jest to testament własnoręcznie spisany pismem ręcznym przez spadkodawcę, a następnie przez spadkodawcę podpisany. Testament własnoręczny powinien być również opatrzony datą.

Testament notarialny

Testament notarialny jest to testament sporządzony w formie aktu notarialnego przed notariuszem.

Testament allograficzny

Testament allograficzny  jest to ustne oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch świadków. Z tego też tytułu testamentu allograficznego nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.

Testamenty szczególne

Testament szczególny może zostać sporządzony przez spadkodawcę wyłącznie w ściśle określonych okolicznościach wskazanych przez ustawodawcę w prawie cywilnym. Należy również wskazać, że ważność takiego testamentu jest ograniczona w czasie. Traci on bowiem moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg tego terminu ulega jednak zawieszeniu przez czas. w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. Wśród testamentów szczególnych wyróżniamy:

  1. Testamenty ustne.
  2. Testamenty podróżne.
  3. Testamenty wojskowe.

Testament ustny

Testament ustny  jest to testament sporządzany w przypadku obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Spadkodawca w testamencie ustnym oświadcza ostatnią wolę ustnie przy obecności co najmniej trzech świadków.

Testament podróżny

Testament podróżny jest to testament sporządzany podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków poprzez złożenie przez spadkodawcę ustnego oświadczenia. Następnie oświadczenie spadkodawcy zostaje spisane przez dowódcę statku lub jego zastępcę, podając datę jego spisania. Po spisaniu tego testamentu zostaje odczytane oświadczenie spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy.

Testament wojskowy

Testament wojskowy jest to testament sporządzony wyłącznie w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli przez:

  • żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową;
  • pracowników cywilnych zatrudnionych w Siłach Zbrojnych;
  • członków personelu stowarzyszenia Polski Czerwony Krzyż i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej (muszą być to osoby towarzyszące Siłom Zbrojnym);
  • osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych (muszą być to osoby towarzyszące Siłom Zbrojnym);
  • członków służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych (muszą być to osoby towarzyszące Siłom Zbrojnym);
  • inne osoby cywilne niż w/w osoby, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.

Testament wojskowy może zostać sporządzony w następujący sposób:

  • spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;
  • spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;
  • jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie;
  • spadkodawca ustnie oświadcza swą ostatnią wolę wobec dwóch świadków, choćby niejednocześnie obecnych – tylko w przypadku obawy rychłej śmierci wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie w/w form testamentu wojskowego jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.

Powołanie spadkobiercy

Każdy testament powinien zawierać powołanie jednego lub wielu spadkobierców do określonej części lub całości spadku. W przypadku nie określenia wielkości części lub nie wskazania konkretnych składników masy spadkowej, to spadkobiercy dziedziczą w częściach równych.

Zachowek

Należy również pamiętać, że najbliższej rodzinie spadkodawcy, która została pominięta przez niego w testamencie przysługuje zachowek. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się bowiem połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Natomiast jeśli któryś z powyższych uprawnionych jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, to przysługuje mu zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego.

Wydziedziczenie

Spadkodawca może jednak wydziedziczyć uprawnionych do zachowku. Może on to zrobić w przypadku, gdy uprawniony do zachowku:  

  • wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
  • dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
  • uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Spadkodawca nie może jednak wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.

Porady Prawne Online

Kancelaria Adwokacka Adwokat Damian Murdza z siedzibą w Rzeszowie udziela porad prawnych online z zakresu prawa cywilnego, w tym z zakresu prawa spadkowego. Więcej informacji mogą Państwo znaleźć w zakładce Porady Prawne Online.

Bezpłatne porady prawne

Klienci Kancelarii Adwokackiej mogą uzyskać od adwokata bezpłatną pomoc prawną z zakresu prawa cywilnego, w tym również z zakresu prawa spadkowego. Więcej informacji mogą Państwo znaleźć w zakładce Bezpłatne porady prawne.