Pokrzyw­dzo­ny jest istot­nym uczest­ni­kiem postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go, któ­re­go rola zosta­ła szcze­gó­ło­wo ure­gu­lo­wa­na w prze­pi­sach pra­wa kar­ne­go. Usta­wo­daw­ca zapew­nił mu sze­reg upraw­nień, mają­cych na celu ochro­nę jego inte­re­sów oraz umoż­li­wie­nie aktyw­ne­go udzia­łu w pro­ce­sie. Obej­mu­je to pra­wo do skła­da­nia wnio­sków dowo­do­wych, dostęp do infor­ma­cji o postę­po­wa­niu oraz moż­li­wość wystę­po­wa­nia w cha­rak­te­rze oskar­ży­cie­la posił­ko­we­go. Takie roz­wią­za­nia pozwa­la­ją na peł­niej­sze docho­dze­nie spra­wie­dli­wo­ści oraz reali­za­cję praw pokrzyw­dzo­ne­go w całym pro­ce­sie kar­nym.

Pokrzywdzony- definicja

Zgod­nie z pra­wem kar­nym pokrzyw­dzo­ny jest to oso­ba fizycz­na lub praw­na, któ­rej dobro praw­ne zosta­ło bez­po­śred­nio naru­szo­ne lub zagro­żo­ne przez prze­stęp­stwo. Pokrzyw­dzo­nym może być rów­nież nie­ma­ją­ca oso­bo­wo­ści praw­nej insty­tu­cja pań­stwo­wa lub samo­rzą­do­wa lub też inna jed­nost­ka orga­ni­za­cyj­na, któ­rej odręb­ne prze­pi­sy przy­zna­ją zdol­ność prawną.

Za pokrzyw­dzo­ne­go uwa­ża się rów­nież zakład ubez­pie­czeń w zakre­sie, w jakim pokrył szko­dę wyrzą­dzo­ną pokrzyw­dzo­ne­mu przez prze­stęp­stwo lub jest zobo­wią­za­ny do jej pokrycia.

Pokrzywdzony — uprawniony w postępowaniu przygotowawczym

Upraw­nie­nia pokrzyw­dzo­ne­go w postę­po­wa­niu przy­go­to­waw­czym może­my podzie­lić na nastę­pu­ją­ce kategorie:

1. Korzy­sta­nie z pomo­cy adwo­ka­ta
2. Korzy­sta­nie z pomo­cy tłumacza.
3. Dostęp do akt sprawy.
4. Uspra­wie­dli­wia­nie nieobecności.
5. Pra­wo do postę­po­wa­nia mediacyjnego.
6. Odszko­do­wa­nie.
7. Pra­wo do informacji.
8. Kom­pen­sa­ta Państwowa.
9. Ano­ni­mi­za­cja danych.
10. Pra­wo do ochrony.
11. Pra­wo do pomocy.
12. Pra­wo do wspracia.
13. Zwrot kosz­tów ponie­sio­nych w związ­ku z postę­po­wa­niem karnym.
14. Inne upraw­nie­nia procesowe.

Korzystanie z pomocy adwokata

Pokrzyw­dzo­ny w postę­po­wa­niu kar­nym ma pra­wo do usta­no­wie­nia peł­no­moc­ni­ka, któ­ry będzie repre­zen­to­wał jego inte­re­sy. Może nim być adwo­kat, któ­re­go wspar­cie obej­mu­je m.in. pomoc w skła­da­niu wnio­sków dowo­do­wych, ana­li­zie akt spra­wy i ochro­nie praw pokrzyw­dzo­ne­go na każ­dym eta­pie postę­po­wa­nia. Waż­ne jest, że prze­pi­sy prze­wi­du­ją moż­li­wość usta­no­wie­nia mak­sy­mal­nie trzech peł­no­moc­ni­ków jed­no­cze­śnie. Dzię­ki pro­fe­sjo­nal­ne­mu wspar­ciu pokrzyw­dzo­ny zysku­je więk­szą pew­ność w sku­tecz­nym docho­dze­niu swo­ich praw.

Korzystanie z pomocy tłumacza

Pokrzyw­dzo­ny ma pra­wo do bez­płat­nej pomo­cy tłu­ma­cza w sytu­acjach, gdy nie posłu­gu­je się języ­kiem pol­skim lub ma trud­no­ści w jego rozu­mie­niu. Pomoc tłu­ma­cza przy­słu­gu­je m.in. pod­czas prze­słu­chań, zapo­zna­wa­nia się z akta­mi spra­wy oraz odczy­ty­wa­nia dowo­dów. Ponad­to oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią, takie jak oso­by głu­che, nie­do­sły­szą­ce lub nie­me, rów­nież mogą korzy­stać z tłu­ma­cza, aby zapew­nić rów­ny dostęp do swo­ich praw. Pra­wo to ma na celu zagwa­ran­to­wa­nie pokrzyw­dzo­ne­mu peł­ne­go zro­zu­mie­nia pro­ce­dur i ochro­ny jego inte­re­sów w postę­po­wa­niu kar­nym.

Dostęp do akt sprawy

Pokrzyw­dzo­ny ma pra­wo żądać wglą­du w akta spra­wy oraz spo­rzą­dzać z nich odpi­sy, kopie lub ska­ny – zarów­no w trak­cie postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go, jak i po jego zakoń­cze­niu. Doku­men­ty te mogą być udo­stęp­nia­ne w for­mie tra­dy­cyj­nej lub elek­tro­nicz­nej. W wyjąt­ko­wych sytu­acjach, takich jak dobro postę­po­wa­nia czy ochro­na waż­ne­go inte­re­su pań­stwa, dostęp do akt może zostać tym­cza­so­wo ogra­ni­czo­ny przez pro­ku­ra­to­ra. W przy­pad­ku odmo­wy, po zło­że­niu wnio­sku, pokrzyw­dzo­ny zosta­nie poin­for­mo­wa­ny o moż­li­wo­ści uzy­ska­nia dostę­pu w póź­niej­szym ter­mi­nie. Waż­ne jest, że gdy podej­rza­ne­mu umoż­li­wio­no koń­co­we zapo­zna­nie się z mate­ria­ła­mi spra­wy, pro­ku­ra­tor nie może odmó­wić tego pra­wa pokrzyw­dzo­ne­mu. Takie roz­wią­za­nia mają na celu zacho­wa­nie rów­no­wa­gi pro­ce­so­wej oraz zapew­nie­nie pokrzyw­dzo­ne­mu real­nej moż­li­wo­ści ochro­ny jego interesów.

Pokrzywdzony — usprawiedliwianie nieobecności

W przy­pad­ku wezwa­nia pokrzyw­dzo­ne­go do oso­bi­ste­go sta­wien­nic­twa, uspra­wie­dli­wie­nie nie­obec­no­ści z powo­du cho­ro­by jest moż­li­we jedy­nie na pod­sta­wie zaświad­cze­nia wyda­ne­go przez leka­rza sądo­we­go. Inne zaświad­cze­nia, w tym zwol­nie­nia lekar­skie wysta­wio­ne przez leka­rzy nie­zwią­za­nych z sądem, nie są uzna­wa­ne za wystar­cza­ją­ce. Wymóg ten ma na celu zapew­nie­nie rze­tel­no­ści pro­ce­su i mini­ma­li­za­cję nad­użyć zwią­za­nych z nie­uza­sad­nio­ny­mi absen­cja­mi w postę­po­wa­niach karnych.

Prawo pokrzywdzonego do postępowania mediacyjnego

Pokrzyw­dzo­ny ma pra­wo wnio­sko­wać o skie­ro­wa­nie spra­wy do postę­po­wa­nia media­cyj­ne­go, któ­re pozwa­la na pró­bę pogo­dze­nia się z podej­rza­nym lub uzgod­nie­nia spo­so­bu napra­wie­nia wyrzą­dzo­nej szko­dy. Udział w media­cji jest cał­ko­wi­cie dobro­wol­ny i wyma­ga zgo­dy obu stron. Postę­po­wa­nie pro­wa­dzi upraw­nio­ny media­tor, któ­ry ma obo­wią­zek zacho­wać w tajem­ni­cy prze­bieg roz­mów oraz wszyst­kie uzy­ska­ne infor­ma­cje. Media­cja może być efek­tyw­nym narzę­dziem roz­wią­zy­wa­nia kon­flik­tów, umoż­li­wia­ją­cym szyb­kie zakoń­cze­nie spo­ru i satys­fak­cję obu stron.

Odszkodowanie

Pokrzyw­dzo­ny ma pra­wo zło­żyć wnio­sek o napra­wie­nie szko­dy lub zadość­uczy­nie­nie za dozna­ną krzyw­dę w toku postę­po­wa­nia sądo­we­go aż do momen­tu zamknię­cia prze­wo­du sądo­we­go. Wnio­sek moż­na przed­ło­żyć w for­mie pisem­nej lub zgło­sić go ust­nie do pro­to­ko­łu. Pro­ce­du­ra ta umoż­li­wia docho­dze­nie rosz­czeń mate­rial­nych i nie­ma­te­rial­nych, pozwa­la­jąc na rekom­pen­sa­tę strat i wyrzą­dzo­nych cier­pień. Takie roz­wią­za­nie daje pokrzyw­dzo­ne­mu moż­li­wość sku­tecz­ne­go zabez­pie­cze­nia swo­ich inte­re­sów bez koniecz­no­ści wyta­cza­nia dodat­ko­we­go postę­po­wa­nia cywilnego.

Prawo do informacji

Oso­ba pokrzyw­dzo­na w postę­po­wa­niu kar­nym ma zagwa­ran­to­wa­ne pra­wo do uzy­ski­wa­nia klu­czo­wych infor­ma­cji doty­czą­cych spra­wy. Może zostać powia­do­mio­na o zmia­nach w sto­so­wa­niu tym­cza­so­we­go aresz­to­wa­nia wobec podej­rza­ne­go, takich jak uchy­le­nie, zamia­na na inny śro­dek zapo­bie­gaw­czy czy uciecz­ka z aresz­tu. Z tego pra­wa moż­na zrezygnować.

Moż­li­we jest rów­nież zło­że­nie wnio­sku o infor­ma­cję doty­czą­cą zarzu­tów i ich kwa­li­fi­ka­cji praw­nej. W sytu­acji, gdy takie wnio­ski skła­da wie­le osób, infor­ma­cje te mogą być publi­ko­wa­ne na stro­nie sądu.

Ponad­to, na wnio­sek, sąd może infor­mo­wać o spo­so­bie zakoń­cze­nia spra­wy poprzez list, tele­faks lub pocz­tę elek­tro­nicz­ną, dostar­cza­jąc rów­nież odpi­sy lub wycią­gi z orze­czeń w for­mie elek­tro­nicz­nej. Oso­ba pokrzyw­dzo­na ma tak­że pra­wo do uzy­ska­nia infor­ma­cji o miej­scach i ter­mi­nach roz­praw oraz posie­dzeń doty­czą­cych umo­rze­nia postę­po­wa­nia, warun­ko­we­go umo­rze­nia lub wyro­ków bez rozprawy.

Kompensata państwowa

Oso­ba, któ­ra uzy­ska­ła sta­tus pokrzyw­dzo­ne­go może zło­żyć do sądu wnio­sek o kom­pen­sa­tę. Pokrzyw­dzo­ny musi być jed­nak oby­wa­te­lem pol­skim lub oby­wa­te­lem inne­go pań­stwa człon­kow­skie­go Unii Euro­pej­skiej na zasa­dach okre­ślo­nych w usta­wie z dnia 7 lip­ca 2005 r. o pań­stwo­wej kom­pen­sa­cie przy­słu­gu­ją­cej ofia­rom nie­któ­rych czy­nów zabro­nio­nych (Dz. U. z 2016 r. poz. 325). Wnio­sek obej­mu­je utra­co­ne zarob­ki lub inne środ­ki utrzy­ma­nia, kosz­ty zwią­za­ne z lecze­niem i reha­bi­li­ta­cją i kosz­ty pogrze­bu, gdy są skut­kiem czy­nu zabro­nio­ne­go. Wnio­sek pokrzyw­dzo­ny może zło­żyć jedy­nie wów­czas, gdy nie może uzy­skać środ­ków od spraw­cy, z tytu­łu ubez­pie­cze­nia lub ze środ­ków pomo­cy społecznej.

Anomizacja danych

Dane doty­czą­ce miej­sca zamiesz­ka­nia i miej­sca pra­cy, adre­su pocz­ty elek­tro­nicz­nej i nume­ru tele­fo­nu lub tele­fak­su pokrzyw­dzo­ne­go nie są ujaw­nia­ne w aktach spra­wy. Będą umiesz­czo­ne w odręb­nym załącz­ni­ku wyłącz­nie do wia­do­mo­ści orga­nu pro­wa­dzą­ce­go postę­po­wa­nie. Moż­na je ujaw­nić tyl­ko wyjątkowo.

Pokrzywdzony — prawo do ochrony

W razie zagro­że­nia dla życia lub zdro­wia lub osób naj­bliż­szych, to pokrzyw­dzo­ny może zło­żyć wnio­sek o ochro­nę Poli­cji na czas czyn­no­ści pro­ce­so­wej, a jeże­li sto­pień zagro­że­nia jest wyso­ki – o ochro­nę oso­bi­stą lub pomoc w zakre­sie zmia­ny miej­sca poby­tu. Wnio­sek o udzie­le­nie ochro­ny nale­ży skie­ro­wać do komen­dan­ta woje­wódz­kie­go Poli­cji za pośred­nic­twem orga­nu pro­wa­dzą­ce­go postę­po­wa­nie albo sądu.

Pokrzyw­dzo­ny może rów­nież zło­żyć wnio­sek o wyko­na­nie zaka­zu zbli­ża­nia się lub kon­tak­to­wa­nia się przez spraw­cę tak­że w innym pań­stwie człon­kow­skim Unii Euro­pej­skiej na pod­sta­wie euro­pej­skie­go naka­zu ochrony.

Pokrzywdzony — prawo do pomocy

Pokrzyw­dzo­ny ma pra­wo otrzy­mać bez­płat­ną pomoc medycz­ną, psy­cho­lo­gicz­ną, reha­bi­li­ta­cyj­ną, praw­ną oraz mate­rial­ną w Sie­ci Pomo­cy dla Osób Pokrzyw­dzo­nych Prze­stęp­stwem. Pra­wo to przy­słu­gu­je tak­że oso­bom naj­bliż­szym dla ofia­ry przestępstwa.

Pokrzywdzony — prawo do wsparcia

Oso­ba pokrzyw­dzo­na prze­stęp­stwem może wska­zać oso­bę, któ­ra będzie obec­na pod­czas czyn­no­ści z jego udzia­łem w postę­po­wa­niu przy­go­to­waw­czym, o ile nie unie­moż­li­wi to prze­pro­wa­dze­nia czyn­no­ści lub nie utrud­ni jej w istot­ny sposób.

Zwrot kosztów poniesionych w związku z postępowaniem karnym

Ofia­ra prze­stęp­stwa może zło­żyć wnio­sek do sądu o zwrot wydat­ków, któ­re pokrzyw­dzo­ny poniósł w związ­ku z postę­po­wa­niem kar­nym, w tym wydat­ków zwią­za­nych z usta­no­wie­niem peł­no­moc­ni­ka w oso­bie adwo­ka­ta lub ze sta­wien­nic­twem w sądzie.

Inne uprawnienia procesowe pokrzywdzonego

Pokrzyw­dzo­ny ma rów­nież nastę­pu­ją­ce uprawnienia:

1. Pra­wo do uzy­ska­nia potwier­dze­nia zło­że­nia zawia­do­mie­nia — jeże­li pokrzyw­dzo­ny zło­żył zawia­do­mie­nie o przestępstwie.
2. Pra­wo do zło­że­nia wnio­sku o doko­na­nie czyn­no­ści w pro­wa­dzo­nym postę­po­wa­niu, np. o prze­słu­cha­nie świad­ka, uzy­ska­nie doku­men­tu, dopusz­cze­nie opi­nii biegłego.
3. Pra­wo do wzię­cia udzia­łu w czyn­no­ści, jeże­li pokrzyw­dzo­ny zło­żył wnio­sek o jej przeprowadzenie.
4. Pra­wo do zażą­da­nia dopusz­cze­nia do udzia­łu w innych czyn­no­ściach postę­po­wa­nia. Pro­ku­ra­tor może odmó­wić pokrzyw­dzo­ne­mu udzia­łu w tych czyn­no­ściach w szcze­gól­nie uza­sad­nio­nym przy­pad­ku ze wzglę­du na waż­ny inte­res postępowania.
5. Pra­wo wzię­cia udzia­łu w czyn­no­ściach nie­po­wta­rzal­nych postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go, chy­ba że zacho­dzi nie­bez­pie­czeń­stwo utra­ty lub znie­kształ­ce­nia dowo­du w razie zwłoki.
6. Pra­wo do zło­że­nia wnio­sku o prze­słu­cha­nie świad­ka przez sąd na eta­pie postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go — musi ist­nieć uza­sad­nio­na oba­wa, że świad­ka nie będzie moż­na prze­słu­chać na rozprawie.
7. Pra­wo do zapo­zna­nia się z pisem­ną opi­nią biegłego.
8. Pra­wo do wzię­cia udzia­łu w prze­słu­cha­niu biegłego.
9. Pra­wo do zło­że­nia wnio­sku o prze­słu­cha­nie jeże­li odstą­pio­no od czyn­no­ści prze­słu­cha­nia pokrzyw­dzo­ne­go w śledz­twie lub docho­dze­niu. Żąda­nie pokrzyw­dzo­ne­go nie zosta­nie uwzględ­nio­ne, gdy będzie to pro­wa­dzi­ło do prze­wle­kło­ści postępowania.
10. Pra­wo do zło­że­nia zaża­le­nia na posta­no­wie­nie o odmo­wie wsz­czę­cia lub umo­rze­niu postę­po­wa­nia (śledz­twa lub docho­dze­nia) w ter­mi­nie 7 dni od daty dorę­cze­nia posta­no­wie­nia. W związ­ku z tym pokrzyw­dzo­ne­mu przy­słu­gu­je pra­wo do przej­rze­nia akt spra­wy, któ­re pro­ku­ra­tor może udo­stęp­nić pokrzyw­dzo­ne­mu tak­że w for­mie elektronicznej.
11. Pra­wo do zło­że­nia zaża­le­nie na bez­czyn­ność orga­nu, jeże­li w cią­gu 6 tygo­dni od zło­że­nia zawia­do­mie­nia o prze­stęp­stwie pokrzyw­dzo­ny nie zosta­nie powia­do­mio­ny o wsz­czę­ciu albo odmo­wie wsz­czę­cia śledz­twa lub dochodzenia.
12. Pra­wo do zło­że­nia wnio­sku o uzu­peł­nie­nie śledz­twa lub docho­dze­nia. Wnio­sek nale­ży zło­żyć w ter­mi­nie 3 dni od daty koń­co­we­go zazna­jo­mie­nia podej­rza­ne­go z mate­ria­ła­mi postępowania.
13. Pra­wo do zło­że­nia zaża­le­nia na posta­no­wie­nia i zarzą­dze­nia zamy­ka­ją­ce dro­gę do wyda­nia wyro­ku (chy­ba że usta­wa sta­no­wi ina­czej), co do środ­ka zabez­pie­cza­ją­ce­go oraz jeże­li jest to prze­wi­dzia­ne w usta­wie. Oprócz zaża­leń na posta­no­wie­nia i zarzą­dze­nia pokrzyw­dzo­ny może zło­żyć tak­że zaża­le­nie na czyn­no­ści naru­sza­ją­ce jego prawa.

Prawo karne

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adw. Damian Mur­dza z sie­dzi­bą w Rze­szo­wie pro­wa­dzi prak­ty­kę adwo­kac­ką z zakre­su pra­wa kar­ne­go (spraw kar­nych). Repre­zen­tu­je­my zarów­no ofia­ry prze­stępstw jak i oso­by, któ­re zosta­ły oskar­żo­ne o ich popeł­nie­nie. Klien­ci Kan­ce­la­rii Adwo­kac­kiej mogą sko­rzy­stać z pora­dy praw­nej, pod­czas któ­rej uzy­ska­ją Pań­stwo infor­ma­cje na temat sto­so­wa­nia środ­ków zapo­bie­gaw­czych w pro­ce­sie karnym.

Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo uzy­skać uma­wia­jąc się z adwo­ka­tem na ter­min spotkania.

Zachę­ca­my rów­nież do odwie­dza­nia fan page‑u Kan­ce­la­rii oraz naszej witry­ny.

Porady Prawne Online

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie udzie­la porad praw­nych onli­ne, w tym z zakre­su pra­wa kar­ne­go. Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo zna­leźć w zakład­ce Pora­dy Praw­ne Online.

Stan praw­ny na dzień 13 stycz­nia 2025 r.

• Face­bo­ok
• Insta­gram
• Google