Kary i środki karne

Polskie prawo karne umożliwia orzekanie wobec osób skazanych za przestępstwo kary i środki karne.

Kary

Zgodnie z prawem karnym karami są:

Grzywna.
Ograniczenie wolności.
Pozbawienia wolności.
25 lat pozbawienia wolności.
Dożywotnie pozbawienie wolności.

Grzywna oraz kara ograniczenia wolności są tzw. karami wolnościowymi. Natomiast trzy pozostałe kary są karami polegającymi na pozbawieniu sprawcy przestępstwa wolności.

Grzywna

Karę grzywny wymierza się w stawkach dziennych. Sąd wymierzając karę grzywny określa liczbę stawek dziennych oraz wysokość stawki dziennej.

Wysokość kary grzywny

Karę grzywny wymierza się co do zasady w wysokości od 10 stawek dziennych do 540 stawek dziennych.

Natomiast wysokość jednej stawki dziennej może być ustalona pomiędzy 10,00 zł a 2.000,00 zł. Sąd określając wysokość stawki dziennej grzywny musi wziąć pod uwagę dochody sprawcy przestępstwa, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Orzeczenie kary grzywny obok innej kary

Grzywnę można także orzec obok kary pozbawienia wolności. Jest to jednak możliwe, gdy sprawca dopuścił się popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.

Orzeczenie Kary grzywny zamiast kary pozbawienia wolności

Grzywnę można w ściśle określonych przypadkach orzec zamiast kary pozbawienia wolności. Taka możliwość istnieje, gdy popełnione przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku. Wówczas sąd może orzec zamiast w/w kary pozbawienia wolności karę grzywny nie niższą od 100 stawek dziennych. Sąd musi jednak wobec sprawcy orzec jednocześnie środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

Karę grzywny nie można orzec zamiast pozbawienia wolności wobec sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.

Ograniczenie wolności

Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa karnego, karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach i najkrócej może wynosić 1 miesiąc, zaś najdłużej 2 lata.

Kara ograniczenia wolności może polegać na:

Obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.
Potrąceniu wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Sąd orzekając karę ograniczenia wolności może orzec również o łącznym zastosowaniu obydwu obowiązków.

Nieodpłatna praca na cele społeczne

Nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne jest wymierzana w godzinach w stosunku miesięcznym. Sąd może więc skazać sprawcę przestępstwa na odbywanie nieodpłatnej pracy społecznej w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.

Potrącenie wynagrodzenia za pracę

Sąd może orzec wobec sprawcy przestępstwa o potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na wskazany cel społeczny.

Należy jednak pamiętać, że potrącenie wynagrodzenia za pracę może być orzeczone wyłącznie wobec osoby zatrudnionej. Ponadto w okresie, na jaki zostało orzeczone potrącenie, skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.

Orzeczenie Kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności

Ograniczenie wolności można w ściśle określonych przypadkach orzec zamiast kary pozbawienia wolności. Taka możliwość istnieje, gdy popełnione przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku. Wówczas sąd może orzec zamiast w/w kary pozbawienia wolności karę ograniczenia wolności nie niższą niż w wymiarze 3 miesięcy. Sąd musi jednak wobec sprawcy orzec jednocześnie środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

Karę ograniczenia wolności nie można jednak orzec zamiast kary pozbawienia wolności wobec sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.

Kary pozbawienia wolności

Karę pozbawienia wolności wymierza się:

Od 1 miesiąca do 15 lat.
Na okres 25 lat.
Dożywotnio.

Karę pozbawienia wolności, o której mowa w pkt.1 wymierza się w miesiącach i latach.

Orzekanie kary pozbawienia wolności w sprawach o występek

W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy. Natomiast, gdy górna granica ustawowego zagrożenia za występek wynosi przynajmniej 10 lat, to sąd może orzec karę pozbawienia wolności w wymiarze nie przekraczającym 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Środki karne

Zgodnie z prawem karnym wyróżniamy następujące środki karne:

Pozbawienie praw publicznych.
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi.
Zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów.
Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
Zakaz wstępu na imprezę masową.
Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych.
Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
Zakaz prowadzenia pojazdów.
Świadczenie pieniężne.
Podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Klienci Kancelarii Adwokackiej Adwokat Damian Murdza w Rzeszowie mogą uzyskać od adwokata darmową poradę prawną z zakresu prawa karnego, w tym z zakresu stosowania kar. Więcej informacji w zakładce Bezpłatne porady prawne oraz w witrynie Kancelarii.

Stan prawny na dzień 7 kwietnia 2022 r.