Stalking, czyli przestępstwo uporczywego nękania – przestępstwo, którego ofiarą może być każdy z nas.
Stalking – definicja przestępstwa
Zgodnie z polskim prawem karnym, stalking jest przestępstwem polegającym na uporczywym nękaniu innej osoby. Należy jednak zwrócić uwagę, że powyższe nękanie musi wzbudzić u osoby nękanej lub u osoby jej najbliższej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia. Do przestępstwa stalkingu dochodzi również, gdy uporczywe nękanie istotnie narusza prywatność pokrzywdzonego.
Stalking w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt III KK 417/13
Dodać tylko można uzupełniająco, że w świetle obowiązującej regulacji, by zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Nadto prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty (zob. M. Budyn-Kulik Kodeks karny. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny Dz.U. z 2011 r. Nr 72, poz. 381, publ. LEX/el., 2011 nr 111327).Co do zarzutu naruszenia art. 190 § 1 KK, to jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany i właśnie w tym ujęciu Sądy obu instancji oceniły inkryminowane zachowanie E. G. (s. 9 uzasadnienia).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2016 r., sygn. akt IV KK 196/15
Oczywiście błędny, w świetle treści art. 190a § 1 KK w zw. z art. 115 § 11 KK, jest pogląd, zgodnie z którym ocena uporczywości działania sprawcy powinna być odnoszona oddzielnie do każdej z osób pokrzywdzonych (s. 3 uzasadnienia Sądu ad quem), mimo że pomiędzy nimi zachodziły relacje, o których mowa w art. 115 § 11 KK, skoro w art. 190a § 1 KK, w zakresie redakcji znamion przedmiotu czynności wykonawczej, użyto alternatywy łącznej: „Kto przez (…) nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej (podkr. – SN). Ten błąd w wykładni art. 190a § 1 KK w odniesieniu do cechy znamienia przedmiotu zamachu, doprowadził do bezpodstawnego „rozbicia” czynu zabronionego dokonanego przez oskarżonego na szereg czynów stosownie do ilości osób pokrzywdzonych, co spowodowało zdekompletowanie znamion występku tzw. stalkingu (przez stwierdzenie braku przesłanki uporczywości – zob. s. 5 in princ. uzasadnienia Sądu odwoławczego).Wadliwie Sąd odwoławczy zinterpretował także znamię „istotności” naruszenia prawa do prywatności. Stwierdził, że „utrwalanie czynności dnia codziennego, wykonywanych na zewnątrz budynku mieszkalnego (…) o ile niewątpliwie stanowiło naruszenie prywatności pokrzywdzonych, to jednak z uwagi na ich neutralny charakter, nierozpowszechnianie przez oskarżonego utrwalonych materiałów (…) oraz wzajemność zachowania pokrzywdzonych (…) naruszenie prywatności pokrzywdzonych nie może być postrzegane jako istotne” (s. 5 uzasadnienia Sądu ad quem).Dostrzegalne są trudności w zdefiniowaniu pojęcia „prawo do prywatności”, jednak warto tu odwołać się do powoływanej w piśmiennictwie rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 42 z 1970 r., gdzie uznano, że „prawo do prywatności wyraża się przede wszystkim w prawie do prowadzenia własnego życia z minimum ingerencji. Obejmuje prywatne, rodzinne i domowe życie, fizyczną i psychiczną integralność, honor i reputację, prawo do tego, aby nie być przedstawianym w fałszywym świetle, do nieujawniania zarówno faktów obojętnych (podkr. – SN), jak i kłopotliwych, do zakazu publikacji bez zgody własnej wypowiedzi i wizerunku, ochronę przed ujawnianiem informacji przekazanych lub otrzymanych w warunkach poufności” (cyt. za: N. Kłączyńska, w: Komentarz do art. 190a Kodeksu karnego, w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, teza 9).I rzeczywiście, prawo do prywatności wyraża się także w wolności od ingerencji w życie prywatne, rodzinne i domowe, i to niezależnie do tego, czy dotyczy faktów obojętnych czy kłopotliwych. Należy zatem stwierdzić, że naruszenie prywatności następuje z momentem określonego działania sprawcy, wkraczającego w sferę życia prywatnego pokrzywdzonego, np. poprzez nagrania lub fotografowanie. O istotności naruszenia prawa do prywatności nie decyduje sama treść materiałów powstała w wyniku nieuprawnionego wkroczenia w sferę prywatności pokrzywdzonego, ale przede wszystkim to, w jaki sposób do naruszenia doszło i ewentualnie jak często dochodziło do tych naruszeń. W tym drugim aspekcie uwidacznia się iunctim między znamieniem uporczywości nękania a znamieniem istotności naruszenia prawa do prywatności. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której uporczywe nękanie pokrzywdzonego łączące się z naruszeniem prywatności, nie stanowiłoby istotnego naruszenia tego prawa. Wobec wyrażanego ponadto w piśmiennictwie poglądu, zgodnie z którym „prywatność sama w sobie, niezależnie od konkretnej naruszonej jej sfery, jest dobrem na tyle istotnym, że każde jej naruszenie jest istotne” (M. Mozgawa, Komentarz do art. 190a Kodeksu karnego, w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, teza 7) nie jest bezpodstawne przekonanie o tym, że znamię „istotności” stanowi superfluum ustawowe, co przy poszanowaniu zakazu wykładni per non est prowadzi do wniosku, że zawężenie zakresu kryminalizacji przez warunek spełnienia tej przesłanki koresponduje z wymogiem co do ustalenia stopnia intensywności zachowania sprawcy.
Wbrew temu, co wskazuje Sąd odwoławczy, nieistotne dla znamienia istotności naruszenia prawa do prywatności było to, że oskarżony nie rozpowszechnił utrwalonych materiałów. To, czy i ewentualnie, w jaki sposób sprawca rozporządził uzyskanymi nagraniami lub zdjęciami, ma znaczenie dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, nie może natomiast rzutować na kwestię wypełnienia znamion przestępstwa z art. 190a § 1 KK.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2020 r., sygn. akt III KK 266/20
Abstrahując od braku w tym względzie konsekwencji po stronie Sądu Okręgowego istotne, a zarazem determinujące wręcz wadliwość tego kluczowego stanowiska, jest zaniechanie dostrzeżenia przez ten Sąd, że do znamion czynu z § 1 art. 190a KK nie należy cel działania sprawcy, to jest, nie uwzględnienie , że strona podmiotowa tego typu przestępstwa nie ma charakteru kierunkowego. Panuje w piśmiennictwie co do tego jednolitość poglądów. Stwierdza się wręcz, że motywacja sprawcy jest irrelewantna z punktu widzenia znamion tego czynu (por. J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz-Lex do art. 190a KK.- teza 12). Autor ten zauważa, iż „motyw działania sprawcy nie musi więc być społecznie naganny, popełnić ten czyn może także ten, kto powodowany jest tęsknotą za pokrzywdzonym”. Podobny pogląd jest także wyrażony w Komentarzu do art. 117- 211a – Kodeksu Karnego – Lexa pod red. W. Wróbla i A. Zolla, gdzie wskazuje się , że „nie są istotne motywy działania sprawcy. Wchodzi w grę działanie w celu dokuczenia innej osobie, ale motywem zachowania może być także miłość do drugiej osoby i chęć jej adorowania”. Tak samo M. Budyn – Kulik wyraża przekonanie, że „prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa, czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty” (Komentarz do zmian wprowadzonych ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny- Dz.U. z 2011 r. Nr 72, poz. 381, publ. LEX/el., 2011 nr 111327; por. także: A. Malicka – Ochtera, „Stalking z perspektywy sprawcy i ofiary”, NKPK 2020/55/105-116). Podobne stanowisko, które skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni aprobuje, wyraził także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 grudnia 2013 r., III KK 417/13.
Stalking – odpowiedzialność karna
Sprawca przestępstwa stalkingu, zgodnie z prawem karnym, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Natomiast, gdy osoba pokrzywdzona w wyniku przestępstwa stalkingu targnęła się na własne życie, to wówczas sprawca przestępstwa stalkingu podlega karze pozbawienia wolności od 2 lat do 12 lat.
Ściganie przestępstwa stalkingu
Ściganie przestępstwa stalkingu odbywa się wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego.
Pomoc Prawna Online
Kancelaria Adwokacka Adwokat Damian Murdza z siedzibą w Rzeszowie oferuje Państwu możliwość uzyskania pomocy prawnej, w tym z zakresu prawa karnego za pośrednictwem Internetu.
Więcej informacji uzyskają Państwo w zakładce Porady Prawne Online.
Usługi Kancelarii Adwokackiej z zakresu prawa karnego
Kancelaria Adwokacka Adwokat Damian Murdza w Rzeszowie zapewnia pomoc prawną Klientom w sprawach dotyczących prawa karnego (spraw karnych), w tym dotyczących przestępstwa stalkingu.
Więcej informacji mogą Państwo uzyskać umawiając się z adwokatem na termin spotkania.
Zachęcamy również do odwiedzania fan page-u Kancelarii oraz naszej witryny.
Stan prawny na dzień 16 sierpnia 2021 r.