Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 kk) – kara, kwalifikacja i obrona (Rzeszów)
Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu to jedno z najpoważniejszych przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu człowieka. Zarzuty z art. 156 kk mogą prowadzić do wieloletniego pozbawienia wolności. Już pierwsze przesłuchanie ma znaczenie dla całego postępowania, dlatego nie warto podejmować żadnych działań bez wsparcia adwokata.
📞 +48 695 460 778
🌐 Umów spotkanie
📍 Rzeszów, ul. Szopena 17, III piętro
Podstawa prawna
Przepisy dotyczące spowodowania uszczerbku na zdrowiu znajdują się w Kodeksie karnym. Najważniejsze z nich to:
-
art. 156 kk – spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
-
art. 156a kk – nakłanianie lub zmuszanie innej osoby do samouszkodzenia (w zakresie art. 156 § 1 pkt 3),
-
art. 157 kk – średni i lekki uszczerbek na zdrowiu,
-
art. 157a kk – uszczerbek na zdrowiu dziecka poczętego.
Znaczenie mają też przepisy ogólne: art. 9 kk (umyślność i nieumyślność), art. 59 kk (odstąpienie od wymierzenia kary), art. 60 kk (nadzwyczajne złagodzenie kary).
Więcej informacji o przebiegu postępowania i możliwościach obrony znajdziesz w sekcji Porady prawne Adwokata Damiana Murdzy.
Czym jest ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156 kk)?
Pojęcie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu odnosi się do przypadków, gdy dochodzi do wyjątkowo poważnego i trwałego naruszenia funkcji organizmu. Obejmuje ono najcięższe skutki zdrowotne, które mają bezpośredni wpływ na dalsze życie pokrzywdzonego.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu – definicja (art. 156 § 1 kk)
Ciężki uszczerbek na zdrowiu to poważne i trwałe naruszenie funkcji organizmu, skutkujące kalectwem, chorobą zagrażającą życiu, trwałą niezdolnością do pracy lub istotnym oszpeceniem.
W szczególności chodzi o:
-
pozbawienie wzroku, słuchu, mowy lub zdolności płodzenia,
-
inne ciężkie kalectwo, chorobę nieuleczalną lub długotrwałą,
-
chorobę realnie zagrażającą życiu,
-
trwałą chorobę psychiczną,
-
całkowitą albo znaczną trwałą niezdolność do pracy w zawodzie,
-
trwałe, istotne oszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Sąd Najwyższy doprecyzował m.in., że:
-
choroba realnie zagrażająca życiu to stan niezależny od czasu leczenia (IV KO 19/05; IV KK 212/04),
-
utrata funkcji jednego z narządów parzystych (np. oka, nerki) jest „innym ciężkim kalectwem” (III KK 196/12),
-
trwałe i istotne oszpecenie pozostaje ciężkim uszczerbkiem nawet po chirurgicznym leczeniu (IV KK 131/20).
Typy czynu i zagrożenie karą
W zależności od zamiaru sprawcy i skutku czynu, Kodeks karny rozróżnia trzy typy przestępstwa:
| Przepis | Charakter czynu | Skutek | Kara |
|---|---|---|---|
| art. 156 § 1 kk | umyślny | ciężki uszczerbek | 3 – 20 lat pozbawienia wolności |
| art. 156 § 2 kk | nieumyślny | ciężki uszczerbek | do 3 lat |
| art. 156 § 3 kk | umyślny co do uszczerbku + nieumyślny co do śmierci | śmierć człowieka | od 5 lat do 30 lat albo dożywotnie pozbawienie wolności |
Podsumowanie kar za najcięższe warianty
-
Art. 156 § 1 kk (umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku): 3–20 lat pozbawienia wolności (zbrodnia).
-
Art. 156 § 3 kk (ciężki uszczerbek ze skutkiem śmiertelnym): 5–30 lat albo dożywotnie pozbawienie wolności (zbrodnia).
Umyślność i nieumyślność
Zgodnie z art. 9 kk, czyn jest umyślny, gdy sprawca chce go popełnić lub przewidując możliwość skutku – godzi się na niego.
Nieumyślność zachodzi, gdy sprawca nie miał zamiaru popełnienia czynu, ale doszło do niego wskutek niedbalstwa lub lekkomyślności.
Sąd Najwyższy wskazuje, że zamiar sprawcy musi obejmować ciężki skutek, a nie jakiekolwiek obrażenie (II KK 188/10; V KK 695/21).
Jeśli sprawca nie mógł przewidzieć wyjątkowego, rzadkiego urazu, możliwe jest przyjęcie nieumyślności (np. II AKa 17/22).
Ciężki uszczerbek ze skutkiem śmiertelnym (art. 156 § 3 kk)
Ten typ czynu ma miejsce, gdy sprawca chciał spowodować ciężki uszczerbek, ale śmierć nastąpiła nieumyślnie.
Sąd Najwyższy (V KKN 401/01) podkreśla mieszaną stronę podmiotową: zamiar co do uszczerbku + nieumyślność co do śmierci.
Różnice względem innych przepisów:
-
Art. 148 kk (zabójstwo): zamiar pozbawienia życia.
-
Art. 155 kk (nieumyślne spowodowanie śmierci): brak zamiaru wyrządzenia jakiegokolwiek uszczerbku.
Sam fakt, że pokrzywdzony zmarł po upadku, nie przesądza o zamiarze ciężkiego uszczerbku (IV KK 55/20). Należy badać obiektywną przewidywalność skutku (IV KK 247/25).
Granica między art. 156 kk a art. 157 kk
Aby ustalić, czy czyn stanowi ciężki czy średni uszczerbek, sąd bada trwałość, intensywność i skutki obrażeń. Poniżej najważniejsze różnice:
| Zakres | art. 156 kk – ciężki uszczerbek | art. 157 kk – średni lub lekki |
|---|---|---|
| Trwałość skutku | długotrwały, nieuleczalny, zagrażający życiu | krótkotrwały (do lub powyżej 7 dni) |
| Skutki funkcjonalne | trwała utrata sprawności, kalectwo, oszpecenie | przemijający rozstrój zdrowia |
| Kara | 3–20 lat / do 3 lat (nieumyślne) | 3 mies.–5 lat / do 2 lat |
| Tryb ścigania | publiczny | w części prywatny |
W praktyce rozróżnienie opiera się na opinii biegłych lekarzy sądowych.
Linie obrony w sprawach o art. 156 kk
Jeśli zatrzymano Cię w Rzeszowie, Strzyżowie, Łańcucie, Przemyślu czy w innym miejscu w województwie podkarpackim, Adwokat Damian Murdza oferuje natychmiastową pomoc prawną w sprawach o ciężki uszczerbek na zdrowiu.
Najczęstsze kierunki działania:
-
Ustalenie zamiaru i przewidywalności skutku.
-
Weryfikacja związku przyczynowego.
-
Analiza opinii biegłych (medycyna sądowa, neurochirurgia, psychiatria).
-
Ocena postawy sprawcy po czynie (naprawienie szkody, przeprosiny).
-
Wnioski o łagodniejsze rozstrzygnięcia – np. warunkowe umorzenie (art. 66–68 kk) lub nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 60 kk).
Przykład ogólny – analiza sytuacji prawnej
Podczas sprzeczki w lokalu osoba A uderza osobę B pięścią w twarz. Pokrzywdzony upada, uderza głową o twarde podłoże i doznaje ciężkiego urazu. Prokuratura zarzuca czyn z art. 156 § 1 kk (zamiar ewentualny).
Biegli wskazują, że uraz był wynikiem niefortunnego upadku, a sprawca nie mógł przewidzieć tak ciężkiego skutku. Sąd przekwalifikowuje czyn na art. 156 § 2 kk (nieumyślny), a kara zostaje złagodzona.
Wniosek:
Taka sytuacja pokazuje, że o kwalifikacji prawnej czynu decyduje nie tylko sam skutek, ale przede wszystkim zamiar i przewidywalność zdarzeń.
Jeżeli sprawca nie obejmował świadomością możliwości spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i nie mógł racjonalnie przewidzieć tak poważnych konsekwencji, czyn nie może być oceniany jako zbrodnia z art. 156 § 1 kk.
W takich przypadkach właściwą kwalifikacją jest występek z art. 156 § 2 kk – nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Uprawnienia pokrzywdzonego
Pokrzywdzony może aktywnie uczestniczyć w postępowaniu. Ma prawo do:
-
działania jako oskarżyciel posiłkowy,
-
złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie (art. 46 kk),
-
dochodzenia odszkodowania cywilnego (koszty leczenia, rehabilitacji, utracone dochody).
Szczegóły omawiam w publikacji: Pokrzywdzony w postępowaniu karnym – prawa, obowiązki i pomoc adwokata (Rzeszów).
Co zrobić po zatrzymaniu lub wezwaniu?
W sytuacji zatrzymania lub wezwania do złożenia wyjaśnień:
-
Nie składaj oświadczeń bez obecności adwokata.
-
Zażądaj kontaktu z obrońcą.
-
Zapisz dane świadków i przebieg zdarzenia.
-
Nie podpisuj dokumentów bez zrozumienia treści.
-
Zabezpiecz dokumentację medyczną i inne dowody.
Najczęściej zadawane pytania?
Czy zgoda pokrzywdzonego wyłącza odpowiedzialność za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu?
Nie. Zgoda pokrzywdzonego na spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie usuwa bezprawności czynu (III KK 380/20)
Czy sąd może uznać spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czyn za nieumyślny?
Tak, sąd może uznać spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu za czyn nieumyślny – jeśli sprawca nie mógł przewidzieć skutku i działał bez zamiaru wyrządzenia szkody.
Czy spowodowanie ciężkiego uszczerbku może być nieumyślne?
Tak. Zgodnie z art. 156 § 2 kk, nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu również jest karalne, choć kara jest znacznie niższa (do 3 lat pozbawienia wolności). Taka sytuacja ma miejsce, gdy sprawca nie chciał wyrządzić szkody, ale dopuścił się jej przez nieuwagę, lekkomyślność lub naruszenie zasad ostrożności.
Czym różni się art. 156 kk od art. 157 kk?
Różnica polega na stopniu obrażeń. Art. 156 kk dotyczy skutków poważnych, trwałych i zagrażających życiu (np. kalectwa), natomiast art. 157 kk obejmuje naruszenia czynności narządów ciała o charakterze przemijającym – trwające od kilku dni do kilku tygodni. To rozróżnienie ma kluczowe znaczenie dla wysokości kary i oceny winy.
Czy w sprawie o spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary?
Tak. Zgodnie z art. 60 § 2 Kodeksu karnego, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, zwłaszcza jeżeli sprawca naprawił wyrządzoną szkodę, pojednał się z pokrzywdzonym lub jego zachowanie po czynie świadczy o szczerej skrusze. Nadzwyczajne złagodzenie może prowadzić do znacznego obniżenia wymiaru kary lub nawet jej warunkowego zawieszenia.
Czy przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ulega przedawnieniu?
Tak, ale terminy zależą od rodzaju czynu. Zgodnie z art. 101 kk:
-
dla zbrodni z art. 156 § 1 kk oraz § 3 kk karalność ustaje po 20 latach od dnia popełnienia przestępstwa,
-
dla występku z art. 156 § 2 kk karalność ustaje po 5 latach.
Jeżeli w tym czasie wszczęto postępowanie, terminy wydłużają się o kolejne 5 lat (art. 102 kk).
W niektórych przypadkach, określonych w art. 105 kk, przedawnienie nie biegnie w ogóle – na przykład, gdy sprawcą jest funkcjonariusz publiczny działający w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Jaką rolę odgrywa opinia biegłego w sprawach o spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu?
Opinia biegłego z zakresu medycyny sądowej odgrywa kluczową rolę, ponieważ to na jej podstawie sąd ocenia, czy obrażenia spełniają ustawowe przesłanki ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Biegły określa m.in. charakter urazów, czas leczenia, skutki zdrowotne oraz ewentualne zagrożenie życia. Bez takiej opinii sąd nie może prawidłowo zakwalifikować czynu.
Czy możliwe jest zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie o art. 156 kk?
Tak, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Zgodnie z art. 69 § 1 Kodeksu karnego sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności jedynie wtedy, gdy jej wymiar nie przekracza 1 roku, a sprawca nie był wcześniej karany na karę pozbawienia wolności. Dodatkowo sąd musi uznać, że samo zawieszenie kary wystarczy do osiągnięcia celów wychowawczych i zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
W praktyce zawieszenie może wchodzić w grę przede wszystkim przy nieumyślnym spowodowaniu ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 kk) lub przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 60 kk).
Orzecznictwo w sprawach o art. 156 kk
-
III KK 196/12 – utrata funkcji narządu parzystego jako „inne ciężkie kalectwo”.
-
IV KO 19/05; IV KK 212/04 – choroba realnie zagrażająca życiu niezależna od czasu leczenia.
-
IV KK 131/20 – oszpecenie pozostaje ciężkim uszczerbkiem mimo możliwości leczenia.
-
II KK 188/10; V KK 695/21 – zamiar musi obejmować ciężki skutek.
-
II AKa 17/22 – nieprzewidywalny uraz może oznaczać nieumyślność.
-
V KK 150/22 – rzucenie kamieniem w grupę a zamiar ewentualny.
-
IV KK 55/20 – sama śmierć po upadku nie dowodzi umyślności.
-
V KKN 401/01 – art. 156 § 3 kk a zabójstwo (różnica w zamiarze).
-
IV KK 247/25 – granica art. 156 § 3 kk a art. 155 kk (przewidywalność skutku).
Koszty obsługi prawnej (sprawy karne)
- Porada prawna – od 300 zł brutto
- Postępowanie przygotowawcze – od 2 000 zł brutto
- Sąd I instancji – od 2 000 zł brutto
- Sąd II instancji – od 1 000 zł brutto
Każde stadium wyceniane jest osobno; ostateczna wycena zależy od złożoności sprawy.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Damian Murdza
📍 ul. Szopena 17, piętro III, 35–055 Rzeszów
🔗 www.adwokatmurdza.pl
📞 +48 695 460 778
✉️ damianmurdza@adwokatmurdza.pl
🌐 Umów spotkanie
📍 Wizytówka Google
Stan prawny: 2 listopada 2025 r.
Informacja: Materiał ma charakter ogólny i nie stanowi porady prawnej.
Artykuł przygotowany przez: Adwokat Damian Murdza
specjalista prawa karnego, właściciel Kancelarii w Rzeszowie – pomoc w sprawach o przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu, w tym art. 156 kk, od etapu zatrzymania po obronę przed sądem.
Specjalizujemy się w następujących obszarach prawa
Prawo karne
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
- Sporządzanie wniosków dowodowych
- Sporządzanie pism procesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu przygotowawczym
Prawo cywilne
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwów
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Sporządzanie pism pozaprocesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Prawo pracy
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwów
- Sporządzanie odwołania od zwolnienia z pracy
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Sporządzanie pism pozaprocesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Rozwody
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwu o rozwód
- Sporządzanie odpowiedzi na pozew o rozwód
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Alimenty
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwu o alimenty
- Sporządzanie odpowiedzi na pozew o alimenty
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu sądowym
Prawo rodzinne
- Porady prawne
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Odszkodowanie za błąd medyczny
- Odszkodowanie za wypadek komunikacyjny
- Odszkodowanie za kolizję
- Odszkodowanie za wypadek przy pracy
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu likwidacyjnym (przed ubezpieczycielem)
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu sądowym
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym;
- Zgłoszenie szkody;
- Sporządzanie pozwu o odszkodowanie i zadośćuczynienie
Wykroczenia
- Porady prawne
- Sporządzanie pism procesowych
- Sporządzanie wniosków dowodowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu przygotowawczym
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Prawo gospodarcze
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwów
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Sporządzanie pism pozaprocesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Odszkodowania
- Porady prawne
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Odszkodowanie za błąd medyczny
- Odszkodowanie za wypadek komunikacyjny
- Odszkodowanie za kolizję
- Odszkodowanie za wypadek przy pracy
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu likwidacyjnym (przed ubezpieczycielem)
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu sądowym
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym;
- Zgłoszenie sz
Porady prawne
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwu o rozwód
- Sporządzanie odpowiedzi na pozew o rozwód
- Sporządzanie innych pism procesowych
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu Sądowym
Kompleksowa obsługa prawna
- Sprawy pracownicze
- Porady prawne
- Sporządzanie pozwu
- Sporządzanie wezwań do zapłaty
- Opinie prawne
- Zakładanie firmy
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu sądowym
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
Reklamacje
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu mediacyjnym
- Reklamacja z rękojmi
- Reklamacja z gwarancji
- Postępowanie przed sprzedawcą
- Odstąpienie od umowy
- Sprawy konsumenckie
- Porady prawne
- Opinie prawne
- Reprezentacja Klienta w postępowaniu sądowym